Τα αποκαλυπτήρια έγιναν από τον 91χρόνο Κουκλουτζαλή κ. Μιχάλη Πρωτοψάλτη και τον Μικρασιατικής καταγωγής Δήμαρχο Κλεάνθη Μανδαλιανό.
Ήταν η πιο συγκινητική, η πιο ενωτική και ιστορική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε ποτέ στον Δήμο Κορδελιού Ευόσμου μετά την εφαρμογή του Νομοσχεδίου Καλλικράτης, ήταν πάγιο αίτημα των δύο Μικρασιατικών Συλλόγων του Δήμου, του Συλλόγου Μικρασιατών Ευόσμου « ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΠΕΤΡΟΣ και ΠΑΥΛΟΣ» και του Συλλόγου Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου Νέου Κορδελιού «Η ΑΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ» αλλά και προσωπική δέσμευση του Μικρασιατικής καταγωγής Δημάρχου κ. Κλεάνθη Μανδαλιανού.
Τα μάτια γέμισαν δάκρυα οι ψυχές πλημμύρισαν από οικογενειακές μνήμες, από μικρασιατικές θύμησες, από περιγραφές και μαρτυρίες των αναίτια ξεριζωμένων Μικρασιατών παπούδων μας και οι ψυχές όλων μας αισθάνθηκαν την ίδια κοινή ανακούφιση που αφήνει πίσω της- πάντα και μόνον -η εκπλήρωση του ηθικού καθήκοντος και του ιστορικού χρέους.
Κατά γενική ομολογία όλοι όσοι συμμετείχαν στα αποκαλυπτήρια του ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ έγιναν φορείς, κοινωνοί και αναμεταδότες των λόγων της Μικρασιάτισσας Συγγραφέως και Δημοσιογράφου της Διδούς Σωτηρίου η οποία το 1959 έγραψε « ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕ ΚΑΤΙ ΚΑΝΑΜΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟΥΣ». Αυτό ακριβώς αισθάνθηκαν φεύγοντας από την πλατεία ΟΛΟΙ ως απόγονοι Μικρασιατών προσφύγων… ότι επιτέλους κάτι κάναμε όλοι μαζί για εκείνους…έστω και 100 χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.
Η πλατεία που έγινε φάρος μνήμης και σταθμός στην τοπική μας ιστορία, γέμισε από νωρίς το απόγευμα της Κυριακής 10.9.2023, από Μικρασιάτες αποογόνους 3ης και 4ης γενιάς, γαλουχημένοι και μεγαλωμένοι όχι με παραμύθια και «μασάλια» αλλά με αφηγήσεις και προσωπικές μαρτυρίες των παππούδων τους για τις αλησμόνητες πατρίδες που διωγμένοι τις εγκατέλειψαν, καταχεικρότησαν με δύναμη ψυχής και ελπίδα μνήμης την παιδική χορωδία που απέδωσε με τρυφερό και συγκινητικό τρόπο αγαπημένα Μικρασιάτικα τραγούδια.
Την τελετή των αποκαλυπτηρίων του Μνημείου συνδιοργάνωσαν ο Δήμος Κορδελιού Ευόσμου, δια της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού με την συμμετοχή του Συλλόγου Μικρασιατών Ευόσμου « ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΠΕΤΡΟΣ και ΠΑΥΛΟΣ» και του Συλλόγου Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου Νέου Κορδελιού «Η ΑΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ» .
Σύμφωνα με το πρόγραμμα η τελετή ξεκίνησε με επιμνημόσυνη δέηση για τα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής από τον Μητροπολίτη Βρυούλων κ. Παντελεήμων ο οποίος κατασυγκίνησε τους Μικρασιάτες με την θεϊκή, περιγραφική και γλαφυρή του ομιλία γεμάτη μνήμες από την Καταστροφή της Σμύρνης, τον άδικο ξεριζωμό των Μικρασιατών από τις πατρογονικές εστίες, την βεβήλωση των εκκλησιών μας, και την ερήμωση της γης της Ιωνίας από τους Έλληνες Ορθοδόξους Χριστιανούς.
Αμέσως μετά ο Δήμαρχος Κορδελιού Ευόσμου στην ομιλία του μεταξύ άλλων τόνισε « Σήμερα 100 χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και σε μία μέρα ορόσημο για τον Δήμο μας Κλήρος και Λαός -Λαός και κλήρος ενωμένοι αποτίουμε τον οφειλόμενο ΑΤΟΜΙΚΌ και ΣΥΛΛΟΓΙΚΌ φόρο ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ, στους Μικρασιάτες πρόσφυγες προγόνους μας, στους ξεριζωμένους πρωτοκατοικήσαντες αυτού του τόπου, που ήρθαν ΕΔΩ μ ένα μποχτσά , με τα παιδιά αγκαλιά και με τον ΣΤΑΥΡΟ στο χέρι. ΕΔΩ ΞΑΝΑέφτιαξαν την ζωή τους από την αρχή ΟΛΑ ΕΔΩ ..στον Κουκλουτζά, στο Χαρμάνκιοι και στο Νέο Κορδελιό… Σήμερα η Διοίκηση μας, κάνει ΠΡΑΞΗ μια κοινή μας επιθυμία, κάνει ΠΡΑΞΗ ένα κοινό όνειρο ΖΩΗΣ- ΤΙΜΗΣ- ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ, που βασίζετε στις τρεις διαστάσεις του χρόνου. Στο Παρελθόν, στο Παρόν και στο Μέλλον. Σήμερα όλοι μαζί ΔΗΜΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΕΣ εκπληρώνουμε το ΧΡΕΟΣ μας προς την ιστορία μας ΚΑΙ την ορθοδοξία μας ΚΑΙ όλοι μαζί ΣΕ ΠΕΊΣΜΑ ΤΩΝ ΚΑΙΡΩΝ- σηκώνουμε ψηλά την ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ μας. ΌΧΙ την αστυνομική αλλά την άλλη μας ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ εκείνη που με δυο λέξεις μας ενώνει όλους. Ποια είναι η αυτή η ταυτότητα ; Είναι η ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΜΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ και ποιες είναι αυτές οι δυο λέξεις που μας ενώνουν και στο νυν και στο αεί; ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ! Σήμερα λοιπόν όλοι εμείς ΑΠΌΓΟΝΟΙ 3ης και 4ης γενιάς σε λίγο θα παραδώσουμε στα παιδιά μας & στα παιδιά των παιδιών μας ΤΟ 1οΜΝΗΜΕΙΟ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΟΥ 2ΟΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟΥ ΔΗΜΟΥ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ….με μία παράκληση να το προσέχουν … ως κόρην οφθαλμού, να το αγαπούν…ως οικογενειακό κειμήλιο και να το προστατεύουν …ως τάμα ζωής και να θυμούνται πάντα ότι με μια τέτοια μικρή βαρκούλα ήρθαν και οι δικοί τους πρόγονοι εδώ…Σε μια τέτοια μικρή βαρκούλα χώρεσαν οι οικογένειες ΟΛΩΝ μας με καπετάνιο πάντα ένα ιερέα και επιβάτες το χριστεπώνυμο πλήρωμα από τον Κουκλουτζά, την Σμύρνη, το Παπά Σκάλα, το Κορδελιό, την Καππαδοκία, τον Πόντο και την Θράκη. Μικρασιάτες και Μικρασιάτισσες ΣΗΜΕΡΑ ως Δήμαρχος αισθάνομαι πολύ ικανοποιημένος και ως απόγονος Μικρασιατών πολύ συγκινημένος γιατί 100 χρόνια μετά ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ εκπληρώσαμε κι εμείς ως Δήμος το χρέος μας, για μένα … ήταν ένας προσωπικός στόχος- ας μου επιτραπεί η έκφραση – και από σήμερα και για πάντα ΩΣ ΦΥΛΑΚΤΟ θα κοσμεί και θα φωτίζει τον τόπο μας – εκ δεξιών του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου ένα μνημείο ΔΙΑ ΧΕΙΡΌΣ Ευάγγελου Φυλακτού! Κλείνοντας θέλω από καρδιάς να ευχαριστήσω εκ μέρους όλων των Μικρασιατών τον διεθνώς καταξιωμένο Γλύπτη μας, του οποίου έργα του κοσμούν τα Πατριαρχεία μας, Πανεπιστήμια των ΗΠΑ, όλες τις αρχαιολογικές εφορίες σε όλη την χώρα ΚΑΙ ΝΑ ΣΦΊΞΩ δυνατά το χέρι τον νικητή στον διεθνή διαγωνισμό για την αναστήλωση του ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ μας, το ευλογημένο χέρι του απλού, του σεμνού και πάντα χαμογελαστού ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΦΥΛΑΚΤΟΥ!
Απόσπασμα χαιρετισμού Αντιδημάρχου, Αθηνάς Παμπουκίδου
“Ο Δήμος Κορδελιού-Ευόσμου ανεγείρει Μνημείο Μικρασιατικού Ελληνισμού 100+1 χρόνια μετά τον Ξεριζωμό του 1922 και έναν αιώνα από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης (1923). Η ανέγερση του Μνημείου, οφειλόμενη τιμή στους πρόσφυγες προγόνους μας, είναι αλήθεια ότι άργησε πολύ. Ένα χρέος στην πρώτη προσφυγική γενιά επιτέλους αποκτά θέση, υπόσταση στον τόπο της εγκατάστασής της. Ένα αίτημα όλων ημών των απογόνων και των τοπικών μικρασιατικών συλλόγων υλοποιείται σήμερα, δίνοντας χαρά και συγκίνηση σε όλους… Μνημείο ίσον Μνήμη. Υπόσχεση Μνήμης στο διηνεκές. Μνήμη της συμφοράς του 1922, αλλά και Μνήμη της δύναμης που επέδειξε ο Ελληνισμός για να ξανασταθεί στα πόδια του… Η αξία της ανθρώπινης ζωής και των δικαιωμάτων είναι αδιαπραγμάτευτη. Ο αγώνας για διατήρηση της ειρήνης είναι συνεχής και ανένδοτος”.
Απόσπασμα ομιλίας επίκ. καθηγητή Ιστορίας ΑΠΘ Κυριάκου Χατζηκυριακίδη:
“Πριν ακριβώς από 101 χρόνια, σαν σήμερα, 10 Σεπτεμβρίου (με το νέο ημερολόγιο) ο ελληνικός στρατός είχε ήδη άτακτα αποχωρήσει από τη Σμύρνη και οι δυνάμεις του Κεμάλ και ομάδες παραστρατιωτικών, των τσετών, βρίσκονταν για δεύτερη μέρα μέσα στη Σμύρνη, εκτελώντας την τελική πράξη του δράματος… Αποκορύφωμα του γενοκτονικού σχεδίου η πυρπόληση της Σμύρνης και ο μαρτυρικός θάνατος-θυσία του μητροπολίτη Χρυσοστόμου. Μαζί με την πόλη-σύμβολο κάηκε και η Ρωμιοσύνη της. Μάταιες οι εκκλήσεις, ακόμη και των ξένων αξιωματούχων στη Σμύρνη και την Πόλη, για την αποσόβηση του κακού. Μεταξύ τους και οι Αμερικανοί διπλωμάτες G. Horton και H. Morgenthau, οι οποίοι, ωστόσο, κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για τη σωτηρία εκείνων που αγωνιωδώς αναζητούσαν τη φυγή, για να αποφύγουν (οι τελευταίοι) τη σφαγή ή την αιχμαλωσία που κι αυτή συνεπαγόταν τον θάνατο… Οι «καραβιές» των προσφύγων δεν είχαν μέχρι τότε προηγούμενο σε παγκόσμια κλίμακα… Δίχως αμφιβολία, η ανθρωπιστική κρίση που η καθημαγμένη Ελλάδα εκείνης της εποχής καλούνταν να αντιμετωπίσει, προερχόμενη μάλιστα από μια ταραγμένη περίοδο σκληρών πολιτικών και στρατιωτικών δοκιμασιών από το 1912 έως το 1922, ήταν δυσανάλογα μεγάλη για τις μικρές δυνατότητές της…Με εξαίρεση τις φιλότιμες μεν, ανεπαρκείς δε προσπάθειες του κράτους, και τη συνδρομή της Εκκλησίας, τοπικών συλλόγων και αδελφοτήτων, σημαντικότατη ήταν η παρουσία και η συμβολή των φιλανθρωπικών οργανώσεων, με κυριότερη την Near East Relief (Ίδρυμα Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής), για την υποδοχή και την περίθαλψη των απελπισμένων προσφύγων, ορισμένοι από τους οποίους εγκαταστάθηκαν σε τούτο τον τόπο: τον Νέο Κουκλουτζά (Εύοσμο), το Νέο Κορδελιό, το Νέο Χαρμάνκιοϊ (Ελευθέριο)… Αυτό το “νέο αίμα”, το “θαυμάσιο ανθρώπινο υλικό”, η “ευλογία για την Ελλάδα”, όπως χαρακτηρίσθηκε ο προσφυγικός Ελληνισμός από τον Βενιζέλο, αποτέλεσε τη στέρεα βάση για την ανάπτυξη του ελληνικού κράτους λίγα μόλις χρόνια μετά την Καταστροφή…”.
Στον πολύ σύντομο χαιρετισμό του ο διεθνώς καταξιωμένος γλύπτης κ. Ευάγγελος Φυλακτός με κομμένη φωνή σε πολλά σημεία από την συγκίνηση είπε…
« Σήμερα που βρίσκομαι σ αυτόν τον χώρο είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος καθώς στο μυαλό μου ζωντανεύουν μνήμες και εικόνες, 50 χρόνια πριν, τότε που ήμουν παλληκαράκι 33 ετών και είχα την ευλογία, ο μακαριστός π. Αλέξανδρος Καλπακίδης να μου εμπιστευθεί την κατασκευή αυτού του μεγαλοπρεπούς ναού. Θυμάμαι να ακούω πάνω στις σκαλωσιές τα εμβατήρια της επιστράτευσης και κάποιοι από σας με θυμούνται να τοποθετώ τον Σταυρό στο καμπαναριό. Και σήμερα κύριε Δήμαρχε μεγάλη τιμή ο Δήμος και ο Σύλλογος Μικρασιατών να εμπιστευθούν σε μένα και στον γιο μου Κωνσταντίνο την κατασκευή αυτού του μνημείου. Ολο αυτό το διάστημα που σχεδίαζα την παράσταση του μνημείου βίωσα συναισθήματα που βίωσαν και οι πρόγονοί σας, συναισθήματα που βιώνεται κι εσείς σήμερα. Χάραξα πάνω στο μάρμαρο ιστορικές εικόνες από την καταστροφή των αλησμόνητων πατρίδων την βάρκα με την οικογένεια, τον παπά που κρατάει σφικτά το Ευαγγέλιο και τον άνδρα που στρέφει με θλίψη το βλέμμα του προς την εκκλησία που καίγεται, αυτό ήταν ιδέα της αντιδημάρχου κυρίας Αθηνάς Παμπουκίδου την οποία ευχαριστώ για την συνεργασία που είχα μαζί της. Πίσω από την εκκλησία βλέπουμε τα νεκροταφεία με τα οστά των προγόνων σας, όπου το ορφανό κοριτσάκι πήγε για τελευταία φορά να ανάψει το καντήλι στον τάφο των γονιών της και σε κατάσταση απόγνωσης κοιτά προς την προκυμαία. Έχω μεταφέρει στο μάρμαρο εικόνες από πραγματικές φωτογραφίες όπου υπαρκτά πρόσωπα βαδίζουν προς το ταξίδι της σωτηρίας.. Υπαρκτά πρόσωπα που μπορεί κάποιοι να είναι δικοί σας συγγενείς. αυτές οι εικόνες βς αυτόν τον ιστροτικίο πα χώρο θα μείνουν στην αιωνιότητα».
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
Απεικονίζονται ελληνικά σπίτια των χαμένων πατρίδων, οι εκκλησίες , ο μακρύς δρόμος των προσφύγων και της προσφυγιάς, όλοι και όλα μέσα σε μία μικρή βάρκα που όμως χωρά, διασώζει και μεταφέρει στην Πατρίδα, Οικογένεια και Θρησκεία.
Διαστάσεις βάθρου. Φάρδος 2,40μ ύψος 1.00μ από ημίλευκο μάρμαρο Καβάλας. Διαστάσεις μαρμάρινης απεικόνισης φάρδος 2.10μ, ύψος 1.70μ από λευκό μάρμαρο Δράμας. Τόπος εγκατάστασης του Μνημείου το κηπάριο μεταξύ του Ιερού Ναού Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της οδού Μ. Αλεξάνδρου.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα ακολούθησε –
Ανάκρουση Εθνικού Ύμνου.
Στεφάνια κατέθεσαν
Ο Δήμαρχος Κορδελιού Ευόσμου κ. Κλεάνθης Μανδαλιανός, ο επίτιμος γενικός πρόξενος Ιαπωνίας στη Θεσσαλονίκη κ. Χαρίλαος Αλεξόπουλος, ο πρόεδρος της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας- Θράκης και Άρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου κ. Παύλος Σταματίδης ο πρόεδρος της ομοσπονδίας προσφυγικών σωματείων κ. Αντ. Οραήλογλου, ο πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Ευοσμου κ. Δημ. Γιαννακόπουλος, η πρόεδρος του Συλλόγου Σμυρναίων- Μικρασιατών Ελευθερίου-Κορδελιου κ. Ανθη Δήμου,
Τήρηση ενός λεπτού σιγής για τα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής, ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου από την Φιλαρμονική της Αστυνομίας, απονομή πλακετών στους Μικρασιατικούς Συλλόγους του Δήμου.
Τιμητικές πλακέτες επιδοθήκαν στον Επίτιμο Γενικό Πρόξενο της Ιαπωνίας στη Θεσσαλονίκη, στους προέδρους των Μικρασιατικών Συλλόγων του Δήμου Κορδελιού Ευόσμου και στο τμήμα Μουσικής της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης
Στη μουσική εκδήλωση συμμετείχαν η Χορωδία του Συλλόγου Μικρασιατών Ευόσμου, το Παιδικό Τμήμα του Καλλιτεχνικού Εργαστηρίου του Συλλόγου Σμυρναίων-Μικρασιατών Ελευθερίου-Κορδελιου, καθώς και μουσικό σχήμα (Ιωάννα Κουρκούδιαλου, Δημ. Χριστώνης, Πλάτων Τσιπίδης, Νίκ. Χρηστίδης)
Την τελετή τίμησαν με την παρουσία τους ο Επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Ιαπωνίας στη Θεσσαλονίκη, Χαρίλαος Αλεξόπουλος,ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, ο Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης, Κων/νος Γκιουλέκας, η Αντιπεριφερειάρχης Υγείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Μελίνα Δερμετζοπούλου, ο Εκπρόσωπος του Γενικού Αστυνομικού Διευθυντή Θεσσαλονίκης, Αθ. Λαμπρόπουλου, ο πρόεδρος της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας- Θράκης και Άρχων του Οικουμενικού Πατριαρχείου κ. Παύλος Σταματίδης, το Μουσικό Τμήμα Αστυνομίας Θεσσαλονίκης με τον διοικητή κ. Αντ. Κακλάνη, ο πρόεδρος της ομοσπονδίας προσφυγικών σωματείων κ. Αντ. Οραήλογλου, ο πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Ευοσμου κ. Δημ. Γιαννακόπουλος, η πρόεδρος του Συλλόγου Σμυρναίων- Μικρασιατών Ελευθερίου-Κορδελιου κ. Ανθή Δήμου, Αντιδήμαρχοι Κορδελιού Ευόσμου, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Γιώργος Ρούμελης, ο Πρόεδρος της Δημοτικής Επιχείρησης Κορδελιού-Ευόσμου κ. Κώστας Αμανατιάδης, ο Γενικός Γραμματέας Δήμου κ. Ισαάκ Ξανθόπουλος, οι Πρόεδροι Δημοτικών Κοινοτήτων Ελευθερίου Κορδελιού κ. Γιώργος Λαζαρίδης και Ευόσμου Παναγιώτης Φωτιάδης, οι Υποψήφιοι Δήμαρχοι Κορδελιού Ευόσμου κ. Λευτέρης Αλεξανδρίδης και η κ. Μαρία Μανούκα, υποψήφιοι Δημοτικοί και περιφερειακοί Σύμβουλοι και πλήθος κόσμου.
Συμμετείχαν: ο Σύλλογος Μικρασιατών Ευόσμου και Σύλλογος Σμυρναίων-Μικρασιατών Ελευθερίου-Κορδελιού, Σύλλογος Ποντίων Ευόσμου, Σύλλογος Μικρασιατών Μενεμένης “Η Αγία Παρασκευή”, Μικρασιατικός Σύλλογος Ν. Ευκαρπίας “Ουσάκ”, Σύλλογος Μικρασιατών Ιωνίας “Ο Ηρόδοτος”, Σύλλογος Μικρασιατών Λαγκαδά, Σύλλογος Κουριωτών Καλαμαριάς “Ο Ταξιάρχης” .
Συντονισμός τελετής αποκαλυπτηρίων και οργάνωση παράλληλων εκδηλώσεων: Τμήμα Σχεδιασμού Πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
